Ondersteuningsstructuur transformatie naar passende hybride zorg

Het huidige zorgsysteem staat onder druk en vraagt om een transformatie naar passende hybride zorg. Onder hybride zorg wordt in het integraal zorgakkoord verstaan: de waar mogelijk gepersonaliseerde maatwerk/mix van digitaal en fysiek aangeboden zorg en ondersteuning van gezondheid. Uitgangspunten hierbij zijn: zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan.Voor het helpen realiseren van de zorgtransformatie is vanaf 2023 een ondersteuningsstructuur beschikbaar die handvatten biedt. Met name gericht op hybride zorg, maar ook inzetbaar voor zorgtransformaties die niet (primair) gericht zijn op hybride zorg. Deze ondersteuningsstructuur wordt in 2022 gereed gemaakt voor gebruik.

Waarom een ondersteuningsstructuur?

Vanuit de zorgpraktijk is in 2021, direct of via koepelorganisaties, het signaal afgegeven dat de ondersteuning op implementatie van digitale zorgtoepassingen en transformatie naar hybride zorgprocessen onoverzichtelijk was. Daarbij werd duidelijk dat, in plaats van een structurele versnelling door de COVID-19 pandemie, er na een eerste impuls weer een stagnatie leek in gebruik van digitale zorgtoepassingen. Op basis van deze signalen is er een inventarisatie gestart die bevestigde dat de huidige (vooral landelijke) ondersteuning op implementatie van digitale zorgtoepassingen in hybride zorgprocessen versnipperd is. Daarnaast heeft de huidige ondersteuning nog niet tot de gewenste versnelling van implementatie en transformatie geleid. Op basis van de inventarisatie is de basis gelegd voor een gestructureerde ondersteuningsstructuur, geïnitieerd door VWS en ZonMw, voor meer samenhang op de implementatie, transformatie en opschaling van digitale toepassingen in hybride zorgprocessen.

Uitgangspunt van de ondersteuningsstructuur is dat de inrichting van het zorgsysteem niet langer houdbaar is qua toegankelijkheid en organiseerbaarheid. Problemen, zoals veelheid aan schotten, tussen wal en schip vallen van kwetsbare groepen, bekostigingssystematiek digitale zorg dat nog niet passend is, en vooral arbeidsmarktproblematiek, worden steeds groter en versterken elkaar. Continuïteit en kwaliteit van zorg staan onder druk. De toenemende complexiteit en verdere overbelasting van het zorgveld zorgen voor onrust. De huidige digitale samenleving met veranderende behoeftes vraagt om nieuwe vormen van digitale/hybride zorg. Daarbij kan passende inzet van digitale zorgtoepassingen in hybride zorgprocessen een hulpmiddel zijn bij het oplossen van bovenstaande problemen. Samenvattend: de transformatie naar passende hybride zorg is onontkoombaar. 

Welke fasen van hybride zorg zijn er?

Organisaties bevinden zich in verschillende fasen van hybride zorg:

• Hybride werken- lokaal georganiseerd: de organisatie maakt gebruik van digitale technologieën om de mogelijkheden uit te breiden, maar zijn nog grotendeels gericht op dezelfde, eigen, bedrijfs-, uitvoering- en klantmodellen.
• Hybride samenwerken – netwerk georganiseerd: Organisaties maken in samenwerkingsverband gebruik van digitale technologieën – steeds meer gesynchroniseerd en minder verzuild.
• Hybride dienstverleningsmodellen – integraal georganiseerd: Organisaties integreren in samenwerkingsverband de visie, waarden, cultuur en leiderschap dat vereist is om optimaal digitaal te zijn als middel 

Hoe is de nieuwe ondersteuningsstructuur opgebouwd?

Vanuit de eerder vermelde inventarisatie kwamen een zestal belangrijke belemmeringen naar voren die uiteindelijk zijn vertaald naar de zes bouwblokken van de ondersteuningsstructuur. Dit zijn de volgende zes belemmeringen:

1. Transformatie vraagt verleggen focus van eigen organisatie naar samenwerking met andere organisaties. En werken volgens ‘Proudly copied from’
2. Herontwerpen hybride zorgprocessen op alle niveaus in huidige context van overbelasting zorg is niet eenvoudig
3. Stimuleren Veranderkracht van zorggebruiker en professional vraagt continue aandacht 
4. Nieuwe hybride dienstverlening en regionale samenwerking vraagt om nieuwe, domeinoverstijgende, financieringsstructuren en contractering
5. Hybride zorg is data gedreven en vereist afspraken over interoperabiliteit
6. Voor samenwerking is uniforme registratie vanuit  gemeenschappelijk data fundament cruciaal

Deze belemmeringen zijn vertaald naar de zes bouwblokken van de ondersteuningsstructuur. Een integrale aanpak op deze zes bouwblokken is cruciaal voor het realiseren van de transformatie naar passende hybride zorg. 

Welke handvatten zijn momenteel in ontwikkeling?

De transformatie naar hybride zorg vindt veelal in regionale en sectorale netwerken en coalities plaats. In het integraal zorgakkoord wordt hierbij gesproken over impactvolle transformaties, waarvoor een beoordelingskader met criteria wordt opgesteld.  Er vindt een verkenning plaats hoe de ondersteuningsstructuur bij het opstellen van het beoordelingskader, als ook bij de beoordeling en realisatie van impactvolle transformaties een hulpmiddel kan zijn.

In 2022 worden daartoe drie handvatten verkend, als hulpmiddel voor het zorgveld en de overheid, om impactvolle transformaties te faciliteren. Dit zijn de volgende drie:

• Het zorgveld en de overheid kunnen de structuur van de zes bouwblokken inzetten als een ‘analysetool’ die integraal inzicht geeft op de stagnaties (en mogelijke oplossingen) in de transformatie
• Er wordt verkend of/hoe een wegwijzer, die een samenhangend overzicht biedt in ondersteuningsopties op stagnatie op de zes bouwblokken, meerwaarde kan hebben.
• Er wordt verkend hoe de ondersteuningsstructuur een hulpmiddel kan zijn voor impactvolle transformaties en hoe daar landelijk extra support aan gegeven kan worden.

De drie handvatten voor ondersteuning worden samen met de ondertekenaars en andere stakeholders bij (nieuwe) akkoorden en programma’s doorontwikkeld in een actiegericht instrumentarium voor veldpartijen en overheid. Deze akkoorden en programma’s zijn ‘Integraal Zorg Akkoord’, ‘WoZo’ (wonen, ondersteuning en zorg voor ouderen), ‘Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg’, GALA (Gezond en Actief Leven Aanpak) en reeds lopende programma’s zoals ‘De Juiste Zorg op de Juiste Plek’,en op het gebied van ‘Elektronische gegevensuitwisseling in de zorg’ en ‘Duurzame Zorg’.